Waarom niet Nigeria?

Ergens laat in 2013: Er werd me gevraagd een stukje te schrijven voor ‘de Vakantiefietser’ over Afrika. Ik heb me suf geschaafd aan de tekst, zodat deze niet te ‘stoer’ zou zijn, maar dat was ‘ie toch net wel. Jammer. Zie hier het resultaat:

Het gewaagde West Afrikaanse continent

‘Neem maar een zak bloed mee als je naar Afrika gaat!’ en ‘Ben je niet bang om verkracht en vermoord te worden?’ is een advies en bezorgde uiting ten opzichte van mijn komende fietsavontuur door West Afrika. Hoewel fietsen voor mij een nieuwe manier van ontdekken is, heb ik veel ervaring met reizen. Ook door Afrika. Ik heb dus geen vrees voor het onbekende, donkere West Afrika.

En dan heb ik het niet over landen als Senegal en Ghana, want dit zijn redelijk bereisde landen. Ik fiets, vaak alleen, van Marokko naar Kameroen. Daarbij doorkruis ik onuitnodigende woestijn, gevoelige grensgebieden zoals die van Liberia en Ivoorkust, en ook Nigeria.

Voor mij geldt: hoe gevaarlijker een land in de media wordt geschetst, hoe beter de ware werkelijkheid blijkt. Dit is niet een kwestie van waaghalserij of sensatie, maar meer een wetenschap gebaseerd op ervaring. Waarom zou Nigeria gevaarlijker zijn dan aangrenzend Benin en Kameroen? Kan het echt zo zijn dat de mensen in Nigeria allemaal slecht en bedrieglijk zijn?

Nu, bedrieglijk kunnen de mensen in Nigeria wel zijn, maar ook net zo behulpzaam en voorkomend. Ik heb geen moment angst gehad dat ik verkracht zou worden, laat staan ontvoerd.

De Nederlandse ambassade denkt anders dan de fietsende overlander ‘Ik geef je géén toestemming om naar Nigeria te gaan! Ik heb nog eens gebeld met het Ministerie van Buitenlandse zaken in Den Haag en ook zij raden dit idee ten zeerste af! Dit land is levensgevaarlijk, en jij als vrouw alleen op de fiets bent er niet veilig. Neem dat van me aan,’ zegt de Nederlandse ambassadeur te Benin in een persoonlijk gesprek tegen mij. Ik hoor zijn angst en vrees en ook zijn 10-minuten-in-Nigeria-zijnde ervaring aan: ter bevestiging van de heersende angsten omtrent Nigeria is hij in een gepantserde en geblindeerde bus, geëscorteerd voor en achter door bewapende mannen, de grens over gegaan. Meteen werd hij omsingeld door louche types. Zijn bevestiging laat hierdoor duidelijk zien dat zijn realiteit niet de mijne is. De mooie jonge dame op de Nigeriaanse ambassade vind het vreemd dat ik geen toestemming krijg van mijn land om het hare te bezoeken, ‘my country is not dangerous, there are no problems for you,’ zegt ze, elke dag opnieuw. Ik zet daarom al mijn overtuigingskracht in om toch een visum voor Nigeria te bemachtigen. Na twee weken lukt me dit, zonder toestemming van de Nederlandse ambassade.

‘That’s Nigeria for you!‘

Dan betreed ik Nigeria en plots krijgen bepaalde zaken nog meer diepgang. Nigeria is intenser dan alle andere West Afrikaanse landen bij elkaar. En mijn aanhoudende vragenstroom die altijd begint met ‘waarom’ en veel zaken als discriminatie omvat, ga ik nu ook meer nadenken over het begip ‘gevaar’. Al is  het alleen maar omdat ik aan een erg lange ondervraging onderworpen word zodra ik de grens over wil. Het lijkt wel of de grenswachter, die vanuit het niets tevoorschijn is gesprongen, me verdenkt van spionage of terrorisme? Eenmaal de grens over krijg ik de eerste dag 25 check-posts voor mijn wielen en word ik nogmaals ondervraagd, doorzocht en gecontroleerd. Jonge mannen met machine geweren flirten met me en rustige militairen geven me sappige mango’s en vragen wat ik van hun land vindt. Wanneer ik vertel dat het pas mijn eerste dag is maar dat ik al meteen een andere, meer uitbundige en joviale sfeer proef, roept hij me lachend toe: ‘That’s Nigeria for you!’

Wat maakt een land gevaarlijk?

Natuurlijk ben ik me bewust dat Nigeria zijn naam gevaarlijk te zijn niet voor niets gekregen én behouden heeft. Wat maakt Nigeria gevaarlijk? Ik ontdek het een beetje via een jonge Nederlandse expat bij de grootste bierproducent van Nigeria, hij gaat nooit de straat op zonder bewapende beveiliging. Terwijl we ons begeven op een rustig resort annex camping in Ghana vertelt hij me over zijn ervaringen, en ik begin me af te vragen of het wel zo’n goed idee is om alleen door Nigeria te fietsen? ‘Het is nooit een goed moment om naar Nigeria te gaan, maar dit moment is wel het allerslechtste, er gebeurd zoveel nu,’ zegt hij…

Eerlijk is eerlijk, ik ben beter voorbereid dan ik was in alle voorgaande West Afrikaanse landen: al mijn foto’s heb ik op een USB stick gezet en aan het kettingkje om mijn nek geankerd. Mocht ik overvallen worden, dan heb ik altijd mijn foto’s nog. De route die ik heb uitgestippeld gaat dwars door het land zodat ik het gevoelige Boko Haram gebied en de Delta vermijdt. Groot is dan ook mijn verbazing wanneer ik een signaleringsbord passeer met ‘Delta’ erop.

Groot is mijn verbijstering wanneer een vrouw me verteld dat de dag ervoor nog een man is ontvoerd op het stuk weg waar ik de stad binnen gekomen ben: ‘A black man, a senator of our province.’ Groot is mijn verwondering wanneer een man stellig zegt dat er helemaal niets aan de hand is in de Delta: ‘It’s safe for you, come with me and I’ll show you!’

‘For you, no problem’

Is wat ik te horen krijg wanneer ik weer een check-post passeer en ik vraag waarop de militairen nu eigenlijk controleren? ‘We check young men who often rob people on this strech of road.’ Fijn om te weten. Ik vraag me in stilte af waarom deze gevaren voor mij geen problemen opleveren, en gaande weg, op verlaten stukken asfalt kan ik maar tot één conclusie komen. Wellicht omdat wij, fietsers, de lokale bevolking open en onbevooroordeeld tegemoet treden.

Ik als fietser geef me volledig over aan het land waarin ik ben. Ik verstop niets van mijn rijkdom achter geblindeerde ruiten en ik draag geen dure horloge of andere zichtbare rijkdom. Zou ik een arme, hopeloze jongen zijn -mannen als waar ik mee samen zit wanneer ik langs de weg rijst eet, jongens vol etterende wonden en littekens die me aan messteken doen denken, jongens die in de ochtend al likeurjes drinken, jongens zonder werk omdat er geen werk is voor hen- zou ik ook eerder een geblindeerde auto overvallen dan een fietser.

Wat is veiligheid eigenlijk?

Mensen die nooit in Afrika geweest zijn beweren vaak dat het gevaarlijk is. De media doet hier ook graag een schepje bovenop. Gevaar volgens het Ministerie van Buitenandse Zaken doelt vaak op veiligheid voor zakenmensen of toeristen in groepsverband. Een alleenzijnde fietser is tot geen van deze groepen te categoriseren. Waar zit veiligheid hem in? Voor mijn gevoel is dat de vrijheid om je voort te bewegen zonder gestoord te worden door regels die bepalen dat wat ik doe ongehoord is. In de cultuur van West Afrika is een vrouw zoals ik veel meer in staat te doen wat zij graag doet. Ook al is fietsen een nogal vreemde bezigheid voor een gemiddelde West Afrikaanse vrouw, ik word hartelijk ontvangen en niet gestoord in mijn opmerkelijke bezigheid. Veiligheid vind ik de sfeer die heerst in een land en die je alleen voelt wanneer je er bent.

Je zou misschien denken dat een blanke, alleen zijnde vrouw enorm in trek is bij deze grote, viriele, donkere mannen. Dat ben ik ook, maar altijd wordt er eerst netjes gevraagd of ik interesse heb in hetgeen zij voorstellen. Mijn antwoord wordt altijd gerespecteerd en nooit, niet één keer, word ik onzedelijk betast. Nee, ik ben niet verkracht en niet ontvoerd. Misschien omdat de gemiddelde Afrikaan zo heerlijk ontspannen is, één van zijn ijzersterke, aangeboren karaktereigenschappen? Wellicht omdat ik me meng onder de bevolking, me tussen hen beweeg zonder afstand te creeëren.

‘The devil is hiding in the bush’ spreekt de West Afrikaanse bevolking

Wild kamperen wordt vaak gezien als gevaarlijk, en ik moet bekennen dat het mij de eerste keren ook angst aanjaagde. Het is daarom een verrassende gebeurtenis -die ook wel wat zegt over de bevolking- dat de mannen die me ontdekken hard wegrennen! Ik prijs me gelukkig dat ik me veilig voelde in dit drukke overweldigende land vol zwarte Afrikaanse uitbundigheid en spontaniteit, maar ik ben gewaarschuwd: ik kampeer niet in Nigeria! Ik kies voor goedkope hotels en bordelen, en opnieuw: ik voel me ook hier veilig.

Al fietsende word ik de heuvel opgeduwd, word ik enthousiast opgetild door een sterke man bij een bezinepomp wanneer ik mijn Primus benzineflesje vul, ik word aangemoedigd door tientallen gespierde mannen. Nee, ik ben niet ongerust wanneer ik opgewacht wordt door een stel mannen op een verlaten route. Zij zijn allen gehuld in de traditionele kledingstijl van rijkelijk bedrukt textiel, gewaden die in de zachte wind rondom hun indrukwekkende lijven golven. Ze staan daar, verwelkomen me tot hun land en bieden me water, eten en geld aan, opdat ik mijzelf er zonder problemen doorheen mag koesteren. En dat is precies wat ik doe. Mannen roepen me toe vanuit de dicht begroeide bush, stemmen die zeggen ‘welcome’. Ik word niet bezien als een rijke expat maar als een moedige vrouw die hun land trotseerd en daarom lijk ik aangemoedigd en wat extra verwend te worden. Ik krijg maaltijden van volstrekt vreemden mannen die me daarna gewoon weer verlaten. Ze verwachten niets terug.

Nadien heb ik e-mail contact met de Nederlandse ambassade in Benin om mijn ervaring te vertellen, zoals me gevraagd is. ‘Maar jouw ervaring neemt niet weg dat het een gevaarlijk land blijft,’ zegt de dame in kwestie. Daarin heeft ze wellicht gelijk, maar toch, als fietser zijn is Afrika geen continent om bang van te zijn. Angst, zoals ik het bezie, is de blokkade voor openheid waarvanuit vreugde ontspringt. Stap open de wijde wereld in, hoe zorgelijk deze ook geschetst wordt en je zult zien: wat je bent, krijg je terug.

Meer is te lezen op http://www.cyclingcindy.wordpress.com